T24 Dış Haberler
Evcil hayvanınızın zaman zaman sergilediği tuhaf davranışlar yüzünden “Acaba benim gibi onda da ADHD mi var?” diye düşündüyseniz, sandığınız kadar uzak olmayabilirsiniz. Yeni araştırmalar, hayvanların da nöroçeşitlilik gösterebileceğine işaret ediyor.
Nottingham Trent Üniversitesi’nden Hayvan Bilimi Kıdemli Öğretim Üyesi Jacqueline Boyd, The Conversation için kaleme aldığı yazıda, bilim insanlarının uzun süredir köpek, kedi, fare, sıçan ve hatta primatların birbirinden farklı kişilik özelliklerine sahip olduğunu bildiğini hatırlattı. Kimileri doğal olarak daha enerjik, kimileri ise daha durgun olabiliyor. Ancak dış uyaranların hayvanları neden ve nasıl etkilediğini anlamak zor olduğundan nöroçeşitliliği teşhis etmek oldukça karmaşık.
Boyd’a göre genetik ve davranışsal çalışmalar, hayvan nöroçeşitliliğinin insan beynindeki süreçlerle şaşırtıcı derecede benzerlik gösterdiğini ortaya koyuyor. Bazı köpeklerde aşırı sosyal davranışla bağlantılı gen yapısal farklılıkları görülürken, dürtüselliğe yatkın köpeklerde serotonin ve dopamin seviyelerinin daha düşük olduğu tespit edildi. Bu iki nörotransmitter, insanlarda dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ile doğrudan ilişkili.
Otizm araştırmaları da benzer sonuçlar ortaya koyuyor. SHANK3 geninde mutasyon bulunan beagle köpeklerinde sosyal ilginin azaldığı, insanlar ile beyinler arası “nöral eşleşme” sinyalinin zayıfladığı ve dikkat süreçlerinin etkilendiği gözlendi. Normalde hikâye anlatma ya da derin göz teması sırasında artan bu sinyal düzleştiğinde, insan-hayvan bağı da zorlaşıyor.
Bilim dünyasında tartışmalı bir deneyde, tek doz LSD verilen SHANK3 mutasyonlu köpeklerde dikkat düzeyinin ve insan-köpek nöral senkronizasyonunun geçici olarak iyileştiği raporlandı. Aynı bulguya farelerde ve insanlarda da rastlandığı belirtiliyor. Ancak hayvanlara psikedelik madde verilmesinin etik ve yasal açıdan son derece sorunlu olduğu vurgulanıyor.
Otizm veya DEHB ile ilişkilendirilen davranışsal sorunlar, evcil hayvanlarda oldukça yaygın. 2024 yılında yapılan geniş kapsamlı bir araştırma, köpeklerin yüzde 99’undan fazlasının en az bir davranış problemi gösterdiğini ortaya koydu. Son teknoloji makine öğrenimi araçları ise köpeklerde DEHB’ye benzer davranışları yüksek doğrulukla tespit edebiliyor. Gelecekte aynı araçların hem insan hem hayvan nöroçeşitliliğini teşhis edebileceği öngörülüyor.
Uzmanlar, özellikle bizimle yaşayan ve duygusal bağ kurduğumuz hayvanların nörodiverjan olabileceğini belirtiyor. Tıpkı insanlarda olduğu gibi, hayvanların da “standart davranış” beklentisine zorlanmak yerine bireysel ihtiyaçlarının gözetilmesinin yaşam kalitesini artırabileceği ifade ediliyor.
